Blog dagboek van Jan Goossens

Dokter Kurt Basch in zijn praktijk in Kaiserslautern na de bevrijding

Rechts: de jodenster





Dokter Basch was een Joodse Duitse huisarts in Kaiserslautern, Duitsland. In 1939 vluchtte hij naar Nederland en vroeg daar asiel aan. Hij kwam in een asielzoekers centrum in Sluis in Zeeuws Vlaanderen terecht. Toen de Duitsers in Nederland binnen vielen , moesten in 1940 alle joden, die na 1933 Duitsland haden verlaten zich melden. Praktisch alle gemeentes hebben uit angst voor de Duitsers, aan deze opgave van joden meegewerkt. Vader had als burgemeester het geluk dat er in Sint Anthonis geen geregistreerde joden woonden en hij dus ook niets hoefde te melden.
Kurt Basch werd te werk gesteld in een garage in Nijmegen. Mijn broer Leo was na zijn priester wijding, in Nijmegen in 1942 theologie en geschiedenis gaan studeren. Als hij vanuit de Vermeerstraat naar college liep kwam hij langs de garage, waar Dokter Basch werkte. Het viel hem op dat deze monteur een Jodenster droeg en omdat er al in 1942 veel joden werden afgevoerd naar de concentratie kampen zag hij de toekomst voor hem somber in. Iedere jood was verplicht vanaf 9 mei 1942 een ster te dragen. Leo had contacten met de ondergrondse en er werd een plan bedacht om voor Kurt Basch een zeker doodvonnis te verhinderen. Al vanaf 1941 werden joden uit Nederland naar concentratie kampen in Duitsland en Polen gebracht , meestal nadat ze eerst een tijdje in Westerbork of Vught geïnterneerd waren.
Er waren in Nijmegen dames, die omgang hadden met Duitse militairen, maar gelijktijdig ondergronds werk deden. Ze gaven af en toe een feestje en konden zo sommige Duitsers, of wellicht ook wel personeel dat administratief werk bij de Duitsers deed, beïnvloeden. Van mijnheer Hendriks ( Wim de Körver) kregen ze via betrouwbare mensen, die in de ondergrondse werkten, soms het een en ander om de contacten mogelijk te maken. Om feestjes te organiseren heb je nu eenmaal drank en eten nodig, wat in 1942 al behoorlijk schaars was.
Via deze contacten werd er voor gezorgd dat de officiële gegevens, van Kurt Basch bij de Ortskommandant verdwenen en Leo kreeg een Ausweis voor Kurt Basch om in Sint Anthonis op de boerderij van Piet en Hanneke van Erp, op de Vlagberg te werken. Het mes sneed van twee kanten. Hij was uit de officiële gegevens van de Duitsers verdwenen en mocht er tijdens een eventuele razzia door de Duitsers worden gecontroleerd, dan kon hij zijn frauduleuze Ausweis van de Ortskommandant in Nijmegen laten zien.
Kurt Basch was al in de dertiger jaren met een Duits katholiek meisje getrouwd en was zelf ook katholiek geworden. Ze hadden samen een zoon die Dieter heet en nu een advocaten bureau (Rechtsanwald) in Kaiserslautern heeft.
In Sint Anthonis ging hij regelmatig naar de kerk en bezocht dan onder andere meester van Haaren, die woonde in het huis, dat nu Bloemenhof restaurant is en ons huisadres, om koffie te drinken. Koffie is een lux woord voor surrogaat, die je toen op de bon kon krijgen. Hij kwam dus bijna dagelijks door het dorp lopen en iedereen wist dat hij een jood was, omdat hij een ster droeg. Op een gegeven moment werd de zogenaamde Endlösung toegepast en moesten alle joden vergast worden. Op 23 maart 1943 moesten alle joden uit Brabant zijn afgevoerd.
Van dat moment af deed Kurt zijn jodenster af, want die had geen nut meer, maar hij bleef gewoon naar de kerk gaan en zijn koffie bezoeken afleggen. Soms bleef hij zelfs bij ons logeren en mijn broer Kees kreeg van hem bijles in Latijn, waar hij goed in was en Kees waarschijnlijk niet. Als er razzia's werden aangekondigd ging hij tijdelijk naar Wout de Bie, die boswachter was en op de zogenaamde particuliere weg woonde. Dat was een verbindingswegje tussen de Deurnese weg in Oploo en de latere Quayweg. Er waren daar in de bossen goede schuilplaatsen, waar men tijdelijk een goed onderkomen kon vinden. Het is een geweldig compliment aan de mensen van Sint Anthonis, omdat nooit iemand hem heeft verraden. Een telefoontje naar de Duitsers was genoeg geweest om een grote ramp voor het hele dorp te veroorzaken. Achteraf is het nu niet goed te begrijpen dat zoiets mogelijk is geweest. Het was het enorme vertrouwen dat iedereen in het dorp in elkaar had , waar iedereen elkaar kende, die zoiets mogelijk heeft gemaakt.
Dokter Basch is na de bevrijding met de Engelse soldaten naar huis gelift en heeft weer zijn praktijk in Kaiserslautern in de Mozartstrasze hervat. 15 Jaar geleden is hij op 90 jarige leeftijd overleden.

Links: John Katzenbach (1950) Amerikaans schrijver

Rechts: Hart's War

Gisteravond zag ik op TV de film Hart's war, die gemaakt is in 2002 naar het boek van John Katzenbach, Hart's War uit 1999.

Men kan, na het zien van deze film beter begrijpen, hoe de vliegers die tijdens de oorlog met hun parachute gevallen zijn, hun tijd in de Stalag gevangen kampen in Oost Duitsland hebben doorgebracht.

Het is een fascinerende film voor mensen met interesse in het wel en wee van de soldaten en piloten, die hun leven moesten wagen om ons van de nazi's te bevrijden.

Naar aanleiding van zijn boek " Hart's War " schreef Katzenbach:

Sometimes I think we live in a world so obsessive devoted to looking forward that it frequently forgets to take the time to look back. But some of our best stories reside in our wake, and I suspect, no matter how harsh these stories are, they help tell us much about where we are heading.

Het is deze gedachte die me enthousiast maakt om de verhalen van de piloten die hier in onze streek gevallen en vaak gestorven zijn, op mijn blogboek te zetten.

Kerst 2007
Het goede bericht is, dat we ons huis zo goed als verkocht hebben en daar zijn we heel blij mee. Maar we vinden het ook wel jammer om uit Oploo weg te gaan. We hebben zelf ons huis laten bouwen en hebben er nu 50 jaren lief en leed in gedeeld.
Vorig jaar Kerst was ik nog lang niet goed, maar nu ben ik al weer een hele Piet, al word je vanzelfsprekend nooit de oude. Ik ben erg blij dat alles zo goed is verlopen, maar moet nog wel steeds op controle, maar dat hoort er nu eenmaal bij.
De bedoeling is dat het appartement eind mei klaar is en dan hebben we nog tot augustus de tijd om in te richten, zoals vloeren, gordijnen,verhuizen enzovoort.
Hopelijk kunnen we daar dan samen nog wat jaartjes genieten, met de kinderen en kleinkinderen, die in Mill wonenen in Den Haag en Beek en Donk.
Nog een paar dagen en dan is het al weer Kerstmis. Wij wensen iedereen fijne Kerstdagen en een vredevol en gezond nieuwjaar
Lieve groeten van Hannie en Jan.

en nog een Merry Christmas van Charles Brown

Links de P 51 D Mustang met druppelvormige kap
The Cadillac of the sky

De eerste keer dat de Amerikanen in Duitsland bombardeerden was op 4 juli 1942. Van elke 6 toestellen gingen er twee verloren. Op 17 agustus hadden de Amerikanen van de 376 toestellen er 60 verloren. De ongelukken begonnen zodra de escorte van jachtvliegtuigen stopte. De Engelse Spitfires en Amerikaanse Thunderbolts konden zelfs met “drop-tanks” niet verder op en neer dan de Duitse grens en dan werden de bombers door Duitse jagers van de Luftwaffe opgewacht.

14 Oktober wordt wel black Thursday genoemd omdat op één dag 60 B-17's verloren gingen Elk toestel had een bemanning van 10 man. Mede door het verlies aan piloten moest men naar een oplossing zoeken, wilde men de oorlog niet verliezen. Men moest deze oplossing zoeken in jachtvliegtuigen, die een vergelijkbare afstand konden afleggen als de bombers en deze op hun vlucht, op en neer konden beschermen.

De vliegtuig fabriek North American Aviation (NAA) in Inglewood, Californië bouwde de Mustang met dat doel.

Toch heeft het ongeveer 3 jaren geduurd voordat via verbeteringen van de P51-B en de P51-C de P51-D klaar was. Vooral door gebruik te maken van de Merlin-60 motor van Rolls-Royce en door het bevestigen van de Engelse zogenaamde Malcolm hood werd dit doel bereikt. De Malkolm hood is een druppelvormige doorzichtige kunststof kap, die uitzicht naar alle richtingen mogelijk maakt. Ook de F-16 heeft ook nu nog zo'n kap. Tenslotte konden deze jachttoestellen de bommenwerpers ook naar de verste doelen begeleiden. Tijdens topproductie periodes werden 857 P51's Mustangs per maand gebouwd.

De eerste missie waarbij een P 51 D Mustang op en neer met de bombers mee kon was naar de Duitse stad Emden, op 11 januari 1944. De formatie van B-17 vliegend forten werden aangevallen door 7 Messerschmits110 en enkele andere één en tweemotorige jagers. Majoor James Howard, die de Mustang vloog schoot een tweemotorig toestel neer plus nog een Fockewulf 190 en een Messersmitt 109.Van de 6 machine geweren vroren er 5 vast en het was daarom een geweldige prestatie. De Bomber-piloten verklaarden dat hij minsten 6 Duitse vliegtuigen had neergeschoten en dat zou hem tot een “one day ace”gemaakt hebben. Hij weigerde echter deze titel, omdat hij zelf daar niet van overtuigd was, maar ontving wel de hoogste Amerikaanse onderscheiding voor moed namelijk the medal of honor. Hij was de enige piloot , die deze titel kreeg in “the European air war theater” zoals de Amerikanen dat zeggen.

Er werden in totaal 7956 van de P51 D Mustangs geproduceerd.

Toch was het toen nog de tijd dat segregatie in Amerika nog hoogtij vierde. De 332^th fighter group bestond vanaf juni 1944 uitsluitend uit zwarte Afro-Americans. Een piloot van de groep met de naam Lee Archer werd ondanks 5 overwinningen op Duitse toestellen niet de titel ACE verleend.

P51D Mustangs boven Japan in 1945
met 6 mtrailleurs

Links: de Mustang Rechts: de flying fortress

veel informatie krijg ik van Hans Ooms

In april 1940 gaf de Britse overheid opdracht aan de Amerikanen om in 120 dagen een modern type jachtvliegtuig te ontwerpen. Twee maanden voor Pearl Harbor (7 december 1941) werden de eersten afgeleverd. Het was het begin van een toestel dat na een aantal veranderingen en verbeteringen uiteindelijk de P 51 D Mustang zou worden. Het voornaamste was, dat behalve een uitstekende bewapening en wendbaarheid het toestel veel brandstof, deels in zogenaamde “drop-tanks” kon meenemen. Dat maakte het mogelijk om de bommenwerpers tot ver in Duitsland te begeleiden en zo de enorme verliezen te verminderen. Tot dat moment waren de bommenwerpers vaak, ondanks hun zware bewapening als het ware “lame ducks” voor de Duitse Focke-Wulfs FW190 .

In het begin van de oorlog gold nog de zogenaamde Douhet's theorie, volgens welke meermotorige bommenwerpers mits ze hoog genoeg en in formatie vlogen en zwaar bewapend waren zonder veel risico konden bombarderen. ( The bomber will always get through) Dit bleek niet te kloppen en de verliezen van de geallieerden waren dan ook deels tot het einde van de oorlog zeer groot. Omdat ook de Duitsers hun bommenwerpers niet konden begeleiden met jachtvliegtuigen besloten zowel de Duitser als de Engelsen om 's nachts te gaan bombarderen. Door verbeterde Radar technieken was dat ook geen oplossing van het probleem.

In het midden van 1942 kwamen de Amerikanen de Engelsen te hulp, hoewel toen nog op bescheiden schaal. In januari 1943 werd tijdens de “Casablanca conference” besloten dat men gezamenlijk met een “combined strategic bombing offensive”zou beginnen en in Maart 1943 ging dit van start, met 669 Engelse bombers en 303 van de Amerikaanse achtste Airforce. (USAAF).

Aanvankelijk bleven de Amerikanen overdag vliegen, volgens het oude principe van Douhet. Zij meenden dat het met de viermotorige B-17 flying fortress, mogelijk was om overdag bombardementen tot ver in Duitsland uit te voeren. Deze toestellen konden met een zeer zware bommenlast 10 uur in de lucht blijven, terwijl ze op 3 km hoogte met minsten 320 km per uur vlogen. Toch waren ook hier de resultaten teleurstellend en men verloor gemiddeld 10% van de vliegtuigen, met bovendien een groot aantal, die beschadigd terug keerden. In de verhalen over deze luchtaanvallen kan men dan ook lezen dat er soms vermeld wordt: “A few more raids and there would be no bombers left”.

De meest ernstige verliezen werden in maart 1944 geleden toen Air chief Marchall Sir Arthur Harris met de bijnaam Bomber Harris opdracht gaf Neurenberg te bombarderen. De aanval was riskant omdat de afstand ongeveer 2,500 km was en te ver voor de Mustangs om ter bescherming mee te vliegen. Bovendien moest 8 uur gevlogen worden. De stad Neurenberg was bovendien vanwege haar Nazi verleden zwaar beschermd. Meestal was er in de maand maart wel wat bewolking die gunstig was voor de bombers. Op de betreffende nacht was het volle maan en helder weer. Er vlogen 800 vliegtuigen in die nacht. Er was nog een ander nadeel. Normaal lieten de bommenwerpers geen strepen (vapor trail) achter als ze lager dan 7,5 km vlogen. Door onbekende oorzaak lieten op die dag de toestellen wel strepen na, hoewel de meeste lager vlogen zelfs niet hoger dan ongeveer 5 km.

De gevolgen waren catastrofaal. 59 bombers werden in één uur door de Messerschmitt 109 en Focke-Wolfe jagers omlaag geschoten, en het totale cijfer was 64 Lancasters, 31 Halifax's, met een verlies van 670 man.

De nieuwste versie van de Mustang kwam in maart 1944, precies op tijd om de invasie in Normandië te begeleiden. Na 1957 is de Mustang niet meer gebouwd.
De B-17 Flying Fortress

Links: Rector Magnificus Stanislaw Runge

Rechts: de Hawker Hurricane

De details in deze stukjes krijg ik van Hans Ooms


De Poolse professor Stanislaw Runge (1888-1953), promoveerde in 1915 op het onderwerp Fertility in cattle. Hij was naast enkele Russische geleerden de eerste die al van 1912 tot 1927 experimenteerde met kunstmatige Inseminatie (KI) bij het rund. Van 1927 tot 1939 was hij hoogleraar aan de veterinaire faculteit van de Adam Mickiewicz universiteit van Poznan in Polen en van 1933 tot 1936 tevens Rector Magnificus van deze universiteit.
In 1939 vluchtte hij met de meeste van zijn studenten via Zuidelijke omweg naar Frankrijk en vandaar naar Engeland. Hij werd in Edinbourgh hoogleraar in de diergeneeskunde, terwijl de meeste van zijn studenten dienst namen bij de luchtmacht. Zij bleven in hun vrije tijd zoveel mogelijk colleges volgen.
De Polen hebben in de oorlog behalve als soldaten, ook een rol gespeeld in de Royal Airforce (RAF). De ervaren piloten die al tegen de Russen en later tegen de Duitser gevochten hadden kwamen ook grotendeels naar Engeland en kregen daar een welkome ontvangst. Deze Poolse piloten waren al tijdens de eerste oorlog en daarna, zeer goed opgeleid en wisten met hun verouderde toestellen toch nog 170 Duitse toestellen omlaag te halen tijdens de inval van de Duitsers in Polen in 1939.
In het begin van de oorlog hadden de Engelsen, in de lucht, grote verliezen tegen de Duitsers en er was een grote behoefte aan bekwame ervaren piloten. Op 11 juni 1940 werd daarom een overeenkomst getekend tussen de Engelse overheid en de gevluchte Poolse regering, waarbij een min of meer zelfstandig Polish Army en een Polish Airforce gevormd werd. Al snel waren 4 squadrons vliegers gevormd. Het het 300 en 301 waren Bomber Squadrons en het 302 en 303 Fighter Squadrons met samen 89 piloten. Er waren bovendien nog 50 Polen bij Engelse squadrons ingedeeld. Vooral het 303de squadron, genoemd naar de Pools-Amerikaanse held generaal Tadeusz Kosciuszko werd beroemd. Ofschoon zij slechts 5% van de luchtmacht uitmaakten waren ze verantwoordelijk voor 12 % van alle overwinningen op de Duitsers. Aanvankelijk vloog het 303de Squadron Hawker Hurricanes. Daarna Supermarine Spitfires en daarna de Amerikaanse P-51 Mustangs.
Eind 1943 waren er 14 Poolse squadrons, waarvan 10 fighter squadrons.
De Bomber squadrons vlogen eerst Vicker Wellingtons , dan Avro Lancaster daarna Handley Page Halifax en Consolidated B-24 Liberators.
. Het Poolse 303 squadron vernietigde drie maal zoveel vijandelijke vliegtuigen, dan het gemiddelde squadron tijdens de slag om Engeland, terwijl ook de verliezen drie maal lager waren dan het gemiddelde. De meeste piloten van het 303 squadron hadden de titel ace. Voor de titel ace moet een piloot minstens 5 vijandelijke toestellen gedurende een luchtgevecht hebben neer geschoten.
Met professor Runge liep het minder goed af. Toen hij in 1945 hoopvol terug keerde werd hij door het stalinistisch bevind gevangen gezet, verdacht van capitalistische sympatiën. In 1947 werd hij echter gerehabiliteerd en werd weer hoogleraar in Poznan.

In het filmpje het 303de squadron in actie

De bijzonderheden, die ik vermeld krijg ik van Hans Ooms.

De AVRO-Lancaster was wellicht de meest op de voorgrond teredend Engelse bommenwerper in de tweede wereldoorlog. Duizende toestellen zijn met hun acht koppige bemanningen hier 's nachts overgekomen. Behalve de Halifax, waarvan sergeant James Bucklitsch navigator was zijn er ook nog Halifax toestellen omlaag gekomen in Stevensbeek op 3-4-1943, en op 22-6-1943 in Oeffelt. Ook verongelukten nog drie Lancasters in 1944 respectievelijk in Meerlo, Volkel en Deurne. In 1945 kwamen in Westerbeek op 3 februari en op 21-februari in Vredepeel en op 21-februari kwam de laatse Lancaster in Rips omlaag. In Westerbeek is een fraai gedenkteken gezet op de plaats waar het vliegtuig omlaag kwam. Het is wellicht aardig om een Lancaster te zien vliegen. Klik daarvoor op de opeen volgende plaatjes

Links: gematigd klimaat, waar M.S. het meest voorkomt

Rechts: Dat helpt het beste.

Links: patiënten met Engelse ziekte

Rechts: reclame biljet voor sanatorium

In het begin van de vorige eeuw leden veel mensen aan TBC. Het was bekend dat goede voeding en zonlicht gunstig waren voor deze patiënten. Daarom verbleven ze vaak in een sanatorium of lagen thuis in een open tentje, meestal in de tuin. Pas veel later ontdekte men dat door het zonnelicht extra vitamine D3 in de huid gevormd wordt en dat dit vitamine naast een gunstige calcium stofwisseling ook een antibiotische werking tegen tuberculose heeft.

De industrialisatie, die al in het begin van de negentiende eeuw begonnen was, veroorzaakte bij kinderen, die vanaf 1822, steeds vaker in de donkere industrie steden woonden, vaak rachitis, ook Engelse ziekte genoemd.
Het was de verdienste van een Poolse arts Sniadecki uit Warschau, die op het idee kwam, dat het gebrek aan zonlicht was, dat de Engelse ziekte veroorzaakte.
In 1824 zagen Duitse onderzoekers dat levertraan Engelse ziekte kon voorkomen. Dit werd aanvankelijk niet serieus genomen, omdat men in die tijd niet kon geloven dat voeding een dergelijke ziekte zou kunnen voorkomen. Ongetwijfeld zal ook het hoge gehalte Omega-3 een gunstige werking gehad hebben, hoewel wij in onze jeugd alleen maar levertraan kregen met de bedoeling Engelse ziekte te voorkomen.

In het begin van de twintigste eeuw waren er onderzoekers die aantoonden dat ratten die aan rachitis leden, genazen als ze stukjes aan zonlicht blootgestelde huid te eten kregen. Dit had tot gevolg dat in 1922 het vitamine D ontdekt werd en dat men kon vaststellen dat vitamine D in staat is de stofwisseling van Calcium te reguleren.
Veel later merkte men dat vitamine D ook van belang is bij het voorkomen van bepaalde vormen van kanker en auto-immuun ziektes. Bekend zijn borst-kanker, dikke-darm-kanker en ook de auto-immuun ziekte multiple sclerose (MS). Daarom komen deze ziektes meer in gematigde klimaat streken voor, dan in de meer tropische omgeving.

Vette vis, visolie, maar vooral ultra-violet zonlicht en vanzelf ook vitamine D tabletjes en met vitamine D versterkte voedingsmiddelen zij bronnen van vitamine D. Men onderscheidt vitamine D2 en vitamine D3. Beiden worden in de lever omgezet in het zogenaamde 25 D, dat op de biologische plaatsen waar het nodig is en dan 1,25D genoemd wordt, invloed heeft op het DNA in de genen en via deze op de synthese van bepaalde eiwitten, die biologisch van groot belang zijn.
Een voorbeeld is de positieve werking op de vorming van calcium in het beendergestel.

Kanker wordt veroorzaakt door ongeremde groei van bepaalde ontaarde cellen. Het vitamine 1,25 d zorgt ervoor dat deze groei geen of minder kans krijgt. Ook werkt het ontstekingsremmend en lijkt wat deze werking betreft op de statines (cholesterol verlagers).
Naarmate streken meer afwijken van de evenaar komen ziektes zoals kanker, auto-immuun ziektes en hart en vaatziekten meer voor. Dat geldt extra als mensen uit meer zonnige streken naar elders verhuizen en vaak hun dekkende kleding blijven dragen. Ze krijgen dan onvoldoende zonlicht, wat nog geaccentueerd wordt door de vaak donkere huidskleur die de werking van ultra-violet licht meer of minder neutraliseert. Een en ander geldt zowel voor noord Amerika als Europa en Australië. De Afro-Americans in Amerika hebben gemiddeld maar de helft vitamine 25D in hun bloed vergeleken met de blanken.

Amerikaans onderzoek toonde aan bij 79 eeneiige tweelingen, waarvan de één veel zonlicht in de jeugd had gehad, 57% minder kans hadden op MS dan de tweelingbroers of zusjes, die weinig zonlicht hadden gehad. Kinderen die in Amerika uit tieners geboren werden, zijn vaak als adoptie kinderen overal in Amerika verspreid. In het Puriteinse Amerika was abortus ook bij zeer jonge kinderen meestal “not done” .

Het voorkomen van ziektes zoals auto-immune diabetes, Crohn's disease, auto-immune darm aandoeningen en M.S. Komen naast kanker van blaas, borst, colon, eierstok en rectum, dubbel zo vaak voor in het noorden van Amerika dan in het Zuiden.
Onderzoekers van The Harvard School of Public Health vergeleken de bloedmonsters van 7 miljoen jongens en meisjes van US Army en Navy personel. De personen met meer dan 40 nanogram/ml vitamine D25 in het bloed hadden 62 % minder kans op MS dan de personen met minder dan 25 nanogram/ml.

Een nanogram is het duizendste deel van een microgram. Een microgram is het duizendste deel van een milligram.

Waardes onder 20 tot 30 nanogram/ml worden als onvoldoende beschouwd en leiden vaak tot osteoporose. Waardes beneden 20 nanogram/ml verhogen de kans op dikke-darm kanker.
Onderzoek van 420 gezonde jonge vrouwen uit het noorden van Europa in Kopenhagen, Helsinki, Cork (Ierland) en Warschau, bleken 92% een titer beneden 25 nanogram/ml vitamine 25 D te hebben en 37 % had zelfs minder dan 10 nanogram/ml.

Afhankelijk van het land en de streek waar men woont kan men het beste, vooral 's winters wat extra vitamine D3 nemen zoals voor een betreffende streek wordt aanbevolen.
Niets is echter beter dan ongeveer 15 minuten zonlicht per dag tussen 10 uur 's morgens en 3 uur na de middag. Er moet dan echter wel zonlicht zijn en dat is in onze streek lang niet altijd het geval. Zonlicht, vooral in de zomerdag kan echter ook schadelijk zijn in verband met het ontstaan van huidkanker. Vooral bij kinderen moet men oppassen en beschermende crèmes gebruiken.

Te veel vitamine D pilletjes nemen kan ook schadelijk zijn, omdat het calcium gehalte in het bloed dan abnormaal kan stijgen. Teveel vitamine D door de zon kan niet gauw kwaad, omdat het lichaam maatregelen neemt door bruin te worden en zo overtollige straling neutraliseert.
In het algemeen worden in Amerika en Nederland op donkere dagen, 200 tot 600 I. U. vitamine D3 aanbevolen per dag.
40 Internationale Eenheden (I.U.) komen overeen met 1 microgram. De tabletjes in Nederland zijn meestal van 2,5 microgram. ( Davitamon D50) Men zou dan 2 tot 6 tabletjes per dag kunnen nemen. In het algemeen wordt vooral bij oudere mensen in verband met osteoporose wat extra vitamine D aanbevolen.

Literatuur:
Luz E. Mendoza and John H. White.
Cell defences and the sunshine vitamin.
Scientific American November 2007

Links Engelse soldaat met de bevrijding
Rechts: Britse soldaat, die zich
afvraagt wat de brief betekent








Kort na de bevrijding in 1945 stond er een afdruk in de Helmondse krant van een Helmonds meisje, dat een brief schreef aan haar Engelse soldaten vriend, die intussen naar Duitsland vertrokken was.

Lieve Bill
Howaai joe, mebie koet aaim denk so. Wan kom you bek ?
Efridee as automobiel langs streeft, me denk Bill. Maar nooit niks neffer.
Jou verri koet, un littel shik, shik. Aai no ander soolje, Aai no leikt det.
You is de looliest boi in woreld. Aai luf you. Plies go to de sjop voor fotograaf.
Kom kwik bek uit Schuime (Germany). Schuime no koet alles slets.
Aai lykt toe merrie joe soen. Wen Aai denk an joe Aai plandi kraaien moeten, Aai stik soms van kraaien.
No koet, Aai kan wraait Engelsy wel Aai thenk, Aai go finnis met wraaien.
Aai em happy woor is finist. No bommen moor, no piepel ded moor.
Muts kissen en koet luk in Schuimen. Remember an de fotograaf.
You kurrel.