Blog dagboek van Jan Goossens

Dokter Kurt Basch in zijn praktijk in Kaiserslautern na de bevrijding

Rechts: de jodenster





Dokter Basch was een Joodse Duitse huisarts in Kaiserslautern, Duitsland. In 1939 vluchtte hij naar Nederland en vroeg daar asiel aan. Hij kwam in een asielzoekers centrum in Sluis in Zeeuws Vlaanderen terecht. Toen de Duitsers in Nederland binnen vielen , moesten in 1940 alle joden, die na 1933 Duitsland haden verlaten zich melden. Praktisch alle gemeentes hebben uit angst voor de Duitsers, aan deze opgave van joden meegewerkt. Vader had als burgemeester het geluk dat er in Sint Anthonis geen geregistreerde joden woonden en hij dus ook niets hoefde te melden.
Kurt Basch werd te werk gesteld in een garage in Nijmegen. Mijn broer Leo was na zijn priester wijding, in Nijmegen in 1942 theologie en geschiedenis gaan studeren. Als hij vanuit de Vermeerstraat naar college liep kwam hij langs de garage, waar Dokter Basch werkte. Het viel hem op dat deze monteur een Jodenster droeg en omdat er al in 1942 veel joden werden afgevoerd naar de concentratie kampen zag hij de toekomst voor hem somber in. Iedere jood was verplicht vanaf 9 mei 1942 een ster te dragen. Leo had contacten met de ondergrondse en er werd een plan bedacht om voor Kurt Basch een zeker doodvonnis te verhinderen. Al vanaf 1941 werden joden uit Nederland naar concentratie kampen in Duitsland en Polen gebracht , meestal nadat ze eerst een tijdje in Westerbork of Vught geïnterneerd waren.
Er waren in Nijmegen dames, die omgang hadden met Duitse militairen, maar gelijktijdig ondergronds werk deden. Ze gaven af en toe een feestje en konden zo sommige Duitsers, of wellicht ook wel personeel dat administratief werk bij de Duitsers deed, beïnvloeden. Van mijnheer Hendriks ( Wim de Körver) kregen ze via betrouwbare mensen, die in de ondergrondse werkten, soms het een en ander om de contacten mogelijk te maken. Om feestjes te organiseren heb je nu eenmaal drank en eten nodig, wat in 1942 al behoorlijk schaars was.
Via deze contacten werd er voor gezorgd dat de officiële gegevens, van Kurt Basch bij de Ortskommandant verdwenen en Leo kreeg een Ausweis voor Kurt Basch om in Sint Anthonis op de boerderij van Piet en Hanneke van Erp, op de Vlagberg te werken. Het mes sneed van twee kanten. Hij was uit de officiële gegevens van de Duitsers verdwenen en mocht er tijdens een eventuele razzia door de Duitsers worden gecontroleerd, dan kon hij zijn frauduleuze Ausweis van de Ortskommandant in Nijmegen laten zien.
Kurt Basch was al in de dertiger jaren met een Duits katholiek meisje getrouwd en was zelf ook katholiek geworden. Ze hadden samen een zoon die Dieter heet en nu een advocaten bureau (Rechtsanwald) in Kaiserslautern heeft.
In Sint Anthonis ging hij regelmatig naar de kerk en bezocht dan onder andere meester van Haaren, die woonde in het huis, dat nu Bloemenhof restaurant is en ons huisadres, om koffie te drinken. Koffie is een lux woord voor surrogaat, die je toen op de bon kon krijgen. Hij kwam dus bijna dagelijks door het dorp lopen en iedereen wist dat hij een jood was, omdat hij een ster droeg. Op een gegeven moment werd de zogenaamde Endlösung toegepast en moesten alle joden vergast worden. Op 23 maart 1943 moesten alle joden uit Brabant zijn afgevoerd.
Van dat moment af deed Kurt zijn jodenster af, want die had geen nut meer, maar hij bleef gewoon naar de kerk gaan en zijn koffie bezoeken afleggen. Soms bleef hij zelfs bij ons logeren en mijn broer Kees kreeg van hem bijles in Latijn, waar hij goed in was en Kees waarschijnlijk niet. Als er razzia's werden aangekondigd ging hij tijdelijk naar Wout de Bie, die boswachter was en op de zogenaamde particuliere weg woonde. Dat was een verbindingswegje tussen de Deurnese weg in Oploo en de latere Quayweg. Er waren daar in de bossen goede schuilplaatsen, waar men tijdelijk een goed onderkomen kon vinden. Het is een geweldig compliment aan de mensen van Sint Anthonis, omdat nooit iemand hem heeft verraden. Een telefoontje naar de Duitsers was genoeg geweest om een grote ramp voor het hele dorp te veroorzaken. Achteraf is het nu niet goed te begrijpen dat zoiets mogelijk is geweest. Het was het enorme vertrouwen dat iedereen in het dorp in elkaar had , waar iedereen elkaar kende, die zoiets mogelijk heeft gemaakt.
Dokter Basch is na de bevrijding met de Engelse soldaten naar huis gelift en heeft weer zijn praktijk in Kaiserslautern in de Mozartstrasze hervat. 15 Jaar geleden is hij op 90 jarige leeftijd overleden.