Thursday, January 27, 2011
genetisch modificatie
Links: truck met Matoke bananenRechts: Patrick More.
Bananen zijn onvruchtbaar. De wilde banaan heeft wel zaden in haar vrucht, maar deze vruchten zijn niet eetbaar. Duizenden jaren geleden hebben er mutaties van wilde bananen plaats gevonden, die eetbare, maar steriele vruchten leverden. ( Despite its unmistakably phallic appearence, it hasn't had sex for thousands of years, new scientist 18 Jan 2003 ) Door genetische veranderingen kregen deze nieuwe mutaties drie gepaarde chromosomen in plaats van twee, dat onvruchtbaarheid tot gevolg had. De mens wist deze bananenplanten echter door stekken te vermeerderen en zo werd de banaan in tropische delen van de wereld een volksvoedsel. Het nadeel is dat deze planten zeer nauw met elkaar verwant zijn. Het zijn immers klonen van elkaar en genetisch vrijwel identiek. Als er een ziekte onder de bananen uitbreekt is dat een catastrofe, omdat dit tot vernietiging van alle bananenplanten in een bepaalde streek kan leiden. Zo verdween in de vijftiger jaren een soort banaan, Gros Michel geheten, door een schimmel infectie van de wereld. Een andere soort de Cavendisch genoemd was resistent tegen de schimmel en kon zich daarom over alle tropische streken uitbreiden.
In Uganda is een banaansoort, die matoke wordt genoemd, het voornaamste volksvoedsel. In Uganda wordt jaarlijks meer dan tien miljoen ton bananen gekweekt. In 1963 verscheen er echter een nieuwe ziekte in Fiji, die ook de Cavendisch en de ondersoort Matoke aantastte. Dit had tot gevolg dat het wormpje, dat de ziekte veroorzaakte zich over de wereld verspreidde en dat op dit ogenblik in de bananenteelt het meeste fungicide gebruikt moet worden, om de schade, door dit wormpje veroorzaakt te beperken. Wel 40 keer moeten bepaalde planten bespoten worden om de schimmel te bestrijden, met gevolg dat er in een land als Costa Rica nog wel gezonde bananen zijn, maar ten koste van de gezondheid van de werkers op de plantages. Vrouwen die op de plantages werken hebben twee keer zo vaak leukemie dan normaal en de kinderen die geboren worden hebben vaak gebreken. Bovendien wordt een op de vijf mannelijke werkers steriel. In Uganda en delen van het Amazone gebied in Zuid Amerika, waar de arme boeren geen bestrijdingsmiddelen kunnen permitteren is de bananenteelt voor een groot deel tot stilstand gekomen. In een land als Uganda waar deze bananensoort het voornaamste volksvoedsel is heeft dit grote gevolgen en hongersnood is wellicht een reële bedreiging geworden.
Engelse onderzoekers ontdekten in 2004, dat rijst ongevoelig is voor dit bananen wormpje. Zij konden het gen, dat de blauwdruk bevat van deze eigenschap identificeren en brachten het in een plasmide van een bacterie die Agrobacterium tumefaciëns heet. Deze bacterie wordt als vector (vervoermiddel) gebruikt om het betreffende DNA in kleine bananenscheutjes te brengen. Howard Atkinson van de universiteit van Leeds is de ontdekker van het gen dat zorgt voor een eiwit dat cystatin genoemd wordt en dat een enzym blokkeert dat de worm nodig heeft om haar parasitaire werking uit te kunnen oefenen.
Het grote voordeel van deze genetisch gemodificeerde banaan is dat zij slechts een extra stofje bevat dat ook in rijst voorkomt en dus absoluut ongevaarlijk voor de mens is. Een bijkomend voordeel is dat de bananen plant steriel is en dat daarom deze eigenschap zich niet naar andere plantensoorten kan verspreiden.
Hoewel in Amerika ongeveer 300 miljoen mensen al ongeveer 20 jaren genetisch gemodificeerd voedsel eten zonder dat daar schadelijke gevolgen van geconstateerd werden, blijft men zich in Europa zich tegen deze methodiek verzetten. Organisaties als Greenpeace, die van “het zich verzetten” een beroep hebben gemaakt zijn hiermede verantwoordelijk. Dat was aanleiding voor Patrick Moore die in 1971 mede oprichter in Vancouver was van Greenpeace, in 2004 de organisatie verliet, omdat naar zijn mening Greenpeace vóór het milieu was maar tegen mensen.
