Saturday, February 13, 2010
moederkoren hoofdstuk4
Links: De 67 jarige Susanne Martin uit Amesbury werd op 19 juli 1692 in Salem beschuldigd van hekserij en opgehangen
Rechts: John Hathhorne, rechter bij de beoordeling van hekserij in Salem
In de geschiedenis is een opvallende parallel te zien tussen de jaren van intensieve heksen vervolging en klimatologische omstandigheden die gunstig zijn voor het ontstaan van moederkoren. Ook de pest uitbraken gaan daarmede gepaard, omdat ergotamine ook bij lage dosering het weerstandsvermogen verlaagt, en daardoor de pest bacterie haar kans krijgt.
De graaf van Brunswick ergerde zich in Duitsland aan de wreedheden die werden toegepast en zette een valstrik op. Een vrouw die gevangen zat voor hekserij werd door hem en twee jezuïeten bezocht met de bedoeling dat ze de biecht kon spreken. Van tevoren had hij de vrouw gezegd dat ze de Jezuïeten moest beschuldigen van hekserij. De vrouw bekende dat zijn behekst was en dat zij twee Jezuïeten had gezien op de plaats waar hekserij plaats vond. Zij hadden de vorm van geiten aangenomen en de aanwezige heksen waren bevallen van hen, met kinderen die een hoofd van een spin en een pad hadden. Toen de graaf vroeg waar de twee paters waren zei de vrouw: In de kamer hiernaast. Normaliter zou dit voor de paters funest geweest zijn, maar omdat de graaf kon aantonen dat hij het met opzet gedaan had, om de paters te overtuigen dat bekentenissen van heksen geen betekenis hadden, verliep een en ander gunstig voor de paters. Zij hebben toen een boek "Cautio criminalis" geschreven in 1631 waarin ernstig gewaarschuwd werd tegen de praktijken die ook door de geestelijkheid werd toegepast. Dit was aanleiding voor de aartsbisschop van Würzburg om alle martelingen te verbieden in zijn diocees.
De paters Dominicanen waren door de paus aangewezen om over de heksen te oordelen en werden daarom wel canes Domini (honden van God) genoemd. Op plaatsen waar geen rogge verbouwd werd kwam hekserij zelden of nooit voor.
De laatste goed en betrouwbaar beschreven geval van ergotamine vergiftiging vond plaats in Amerika in Salem in de buurt van Danvers in Massachusettes. In 1691 waren er in Salem acht meisjes, waaronder een nicht en een dochter van de dominee Samuel Paris, die abnormaal gedrag vertoonden. Het gedrag werd gekenmerkt door verward praten, abnormale houdingen en bewegingen en epileptische aanvallen. De dokters konden niets vinden en in februari verdacht de dokter hen van hekserij. Dominee Paris geloofde dat en besloot tot vasten en gebed. Zijn collega dominees adviseerden hem om het af te wachten en te zien wat God van plan was met de meisjes. Er kwam echter iemand op de gedachte dat de dienstmeid genaamd Tituba, die van Indiaanse afkomst was, wel eens een heksen drank kon hebben klaar gestoomd en dat daar de oorzaak te vinden was. De meisjes bekenden dat Tituba en nog twee andere dames van twijfelachtige reputatie de oorzaak waren van hun verdacht gedrag en bij gevolg werden de drie dames in de gevangenis gezet. Enige tijd later bleken de meisjes niet genezen en zij beschuldigden twee vrome dames en later nog meer vrouwen. Het gevolg van een en ander was dat op 22 September 1692 negentien mannen en vrouwen al waren opgehangen. Alleen de mensen die niet bekenden werden opgehangen terwijl zij die bekenden nog gespaard bleven. In Mei daarop volgend besloot gouvemeur Phips honderd vijftig vast zittende beschuldigde vrij te laten. Hiermede was een abrupt einde gekomen aan de heksen vervolging. De gevoeligheid voor ergotamine is niet voor iedereen altijd hetzelfde. Vrouwen zijn gevoeliger dan mannen. Ook een genetische aanleg voor gevoeligheid zal ongetwijfeld een rol gespeeld hebben. Ook hormonen zij wellicht van belang. Vrouwen in de menopauze zijn waarschijnlijk gevoeliger. Kinderen en zwangere vrouwen zijn zeer gevoelig. Het duurt twee jaar voordat het ergotamine in poedervorm zijn werkzaamheid gaat verliezen. Op twee april 1976 werd een uitgebreid artikel in het tijdschrift Science gepubliceerd over de geschiedenis in Salem. De schrijfster komt tot de conclusie dat de meisjes alle verschijnselen vertoonden die van ergotamine vergiftiging bekend zijn. Bovendien is bekend dat er veel moederkoren in de rogge voorkwam en het was bij de boeren bekend dat de koeien vaak ziek werden in die streek door een toen nog onbekende oorzaak.
