Friday, November 11, 2005
De zwarte pitjes
(sclerotium) zijn het moederkoren.
Rechts: Bij het rund worden ook de extremiteiten aangetast. De klauwen, de staart en de oren vallen tenslotte af.
MOEDERKOREN ( secale cornutum)
Moederkoren ook wel moederkoorn genoemd is een schimmel (ascomyceten) die groeit op aren van grassoorten. De wetenschappelijke naam is secale cornutum, maar vaak wordt ook de naam claviceps purpurea gebruikt. Vooral rogge is een voorkeursplaats van de schimmel. Vooral in vochtige zomers kwam het vroeger vaak voor, met name als de aarde waarop de rogge groeide niet werd omgeploegd van te voren. De schimmel doet zich voor als een zwart korreltje dat inde plaats van een rogge korrel zit. Dit zwarte korreltje noemt men sclerotium.
Tegenwoordig komt het als geneesmiddel weer in de belangstelling, omdat uit een onderzoek blijkt dat het in de juiste dosering toegepast wel eens gunstig bij de ziekte van Parkinson zou kunnen werken. Als geneesmiddel is het al zeer lang in gebruik bij migraine. Migraine wordt vaak veroorzaakt door dat de hersen bloedvaten iets te veel ontspannen. Het zijn nu juist de extracten van moederkoren die contractie van de bloedvaten veroorzaken. Daarom wordt het ook gebruikt zowel bij de mens als bij het dier, om na de geboorte een betere contractie van de baarmoeder te verkrijgen. Als de capillairen van de baarmoeder contraheren wordt meestal de nageboorte afgedreven. Al sinds de achttiende eeuw is het moederkoren als contractie middel van de bloedvaten (vasoconstrictor) bekend. De werking van moederkoren is wel te vergelijken met thalomidine (Softenon) dat de capillairen van de vrucht doet samentrekken en zo de ontwikkeling van extremiteiten verhindert. Daarom wordt thalomidine tegenwoordig ook gebruikt bij bepaalde gevallen van kanker. Kanker gezwellen breiden zich uit met behulp van kleine bloedvaatjes, die de tumoren van de nodige voedingsstoffen en zuurstof voorzien. Omdat thalomidine en moederkoren juist de ontwikkeling van de bloedvaatjes tegen gaan, kan de groei van het kanker-weefsel vertraagd worden.
Moederkoren wordt zowel in het Frans als in het Engels Ergot genoemd en bevat een aantal alkaloïden, waarvan ergotamine een van de voornaamste is. Moederkoren kan behalve bloedvat vernauwend, ook hallucinogeen werken. Afhankelijk van de hoeveelheid, die men meestal samen met het rogge-brood binnen krijgt, het gehalte aan ergotamine en de andere alkaloïden en de variëteit van de schimmel-soort werkt het moederkoren verschillend. Het kan uitsluitend bloedvat vernauwend werken en verlies van extremiteiten zal tenslotte het gevolg zijn. (gangreneus ergotisme). Ook kan de uitwerking puur psychisch zijn en hallucinaties, motorische storingen (St. Vitus dans), hysterie en karakter-verandering kunnen het gevolg zijn (convulsive ergotism). Een variëteit, claviceps paspali genoemd, werkt vooral op het zenuwstelsel. Als men zich een en ander, ook in de late Middeleeuwen had gerealiseerd, had veel narigheid voorkomen kunnen worden.
De geneeskundige werking van moederkoren hangt dus behalve van de dosering ook van de variëteit af. Daarom zij er ook nu nog plaatsen in Polen, Duitsland en Zwitserland waar bepaalde soorten geteeld worden, om als geneesmiddel te kunnen worden toegepast.
Afhankelijk van de hoeveelheid, duur en de samenstelling van de alcaloïden, die het moederkoren bevatten, kan het hallucinogeen werken (convulsive ergotism). Men kan het vergelijken met de verschijnselen van paranoia, die men bij schizofrene patiënten ziet. Het ergotamine is zeer nauw chemisch verwand aan het methyleen-dioxymethamphetamine ( MDMA) dat vaak XTC genoemd wordt, vanwege de klank ecstasy=extase. Ook LSD (lyserginezuurdiëthylamide) is nauw aan ergotamine verwand. De eerste LSD pillen werden door Hoffmann (van Hoffmann la Roche) van ergotamine gemaakt. Indien op de juiste wijze toegepast werkt het oppeppend, met een bewustzijns veranderend effect. De waarneming wordt intenser en het veroorzaakt een gevoel van verbondenheid met de mensen in je omgeving. Men kan ook een zogenaamde “bad trip” ervan krijgen en wat men in de late Middeleeuwen “bewitched” noemde noemt men nu vaak “stoned”.
In hogere doseringen kan ergotamine zeer gevaarlijk zijn. Een hoeveelheid van 5 tot 10 gram is dodelijk. Meestal zal men niet zoveel opnemen, maar in mindere mate kan het toch de contractie van bloedvaten veroorzaken en dat uit zich het eerst in de extremiteiten. Vingers en tenen krijgen onvoldoende bloedtoevoer en sterven tenslotte af. De necrose gaat dan verder totdat er uiteindelijk slecht een romp zonder armen en been overblijft. Meestal zal de patiënt al veel eerder aan secundaire infecties overleden zijn.
